SCOREwater en Citizen Science in Amersfoort

Door Huug Meijer  | Projectleider data, technologie en innovatie bij Gemeente Amersfoort en projectleider van de Amersfoort casus binnen SCOREwater

Op 28 juli 2020 publiceerde het Rathenau instituut het rapport ‘open science op de oever’[1]. Hierin schrijft het instituut over betrokkenheid van inwoners bij het doen van metingen  naar waterkwaliteit. Als inwoners zelf onderzoek doen naar hun leefomgeving noemen we dit burgerwetenschap, iets wat in vele soorten en maten bestaat[2]. Belangrijke bevinding van het onderzoek van het Rathenau Instituut: hoewel het enthousiasme groot is, voelen inwoners vaak weinig ruimte tot inspraak. Dat proberen we in Amersfoort anders te doen. In deze blog lees je daar meer over.

Achtergrond: Meet Je Stad en SCOREwater

Begin 2015 startte in Amersfoort het burgerwetenschapsproject Meet Je Stad[3]. Binnen Meet Je Stad doen inwoners metingen die iets zeggen over het weer en klimaat in Amersfoort en omgeving. Maar Meet Je Stad is meer dan meten: inwoners bedenken samen onderzoeksvragen, bepalen zelf waar ze meten en analyseren (zelf of samen met betrokken organisaties) de data op zoek naar inzichten. Dit doen ze in samenwerking met een aantal partijen, zoals de gemeente Amersfoort, het waterschap Vallei en Veluwe en de Hogeschool van Amsterdam.

Al een aantal jaar meten inwoners temperatuur en luchtvochtigheid. Momenteel worden daar metingen naar luchtkwaliteit en bodemvocht aan toegevoegd. Omdat dit tot veel betrokkenheid en enthousiasme heeft geleid, wordt ook vanuit andere projecten gekeken naar samenwerking met Meet Je Stad. Zo startte de gemeente Amersfoort in 2019 met SCOREwater: een Europees project om sensoren en data in te zetten om de stad klimaatadaptiever in te richten. Samenwerking met inwoners van Meet Je Stad biedt een mooie kans voor de gemeente om met hen te werken aan het verkrijgen van meer kennis over dit belangrijke thema. Maar hoe dat te organiseren op een manier die binnen het project past én voor inwoners werkt, dat is nog niet zo makkelijk.

Burgerwetenschap: hoe dan?

Een  blik op de Wikipedia pagina over burgerwetenschap geeft een inkijkje in de vele vormen van burgerwetenschap die er bestaan. Met aan de ene kant instellingen die sensoren enkel uitdelen aan inwoners om data te verzamelen (relatief weinig inspraak / openheid), en aan de andere kant initiatieven waarbij inwoners op eigen initiatief en op volledig zelf bedachte wijze bedenken wat en hoe ze dingen willen onderzoeken (relatief veel inspraak / openheid): de verschillen zijn groot. Zoals uit het onderzoek van het Rathenau instituut blijkt, is het eerste nog meer gemeengoed dan het tweede.

En daarmee worden in onze ogen kansen gemist. Uit Amersfoortse ervaring weten we namelijk dat de samenwerking open vorm geven en inwoners zelf aan het stuur te zetten, kan leiden tot langdurige betrokkenheid en verassende (en waardevolle) ontwikkelingen. De gemeente bepaalt niet, ze werkt mee. Doordat inwoners samen eigenaar zijn voelen zij veel ruimte om input te geven en om zelf dingen te bedenken. Als mede-eigenaar zijn zij intrinsiek gemotiveerd om te komen tot meer kennis en gedeelde inzichten. Onder meer daarin zit de toegevoegde waarde van burgerwetenschap.

Deze structuur heeft er bij Meet Je Stad onder andere toe geleid dat er samenwerking is met inwoners uit (onder meer) Zeist, Bunnik, Tilburg, Utrecht en Bergen (Noorwegen), er via het communicatieplatform Riot met betrokkenen uit al deze gebieden kennis gedeeld wordt en de sensoren zowel beter als wijdverspreider worden. Dit leidt dan weer tot allerlei nieuwe ideeën en initiatieven. En die ruimte is er omdat inwoners niet alleen inspraak hebben, maar ook mede-eigenaar zijn.

Conclusie

Het onderzoek van het Rathenau instituut toont aan dat er nog een wereld te winnen valt als het gaat om burgerwetenschap. Het instituut adviseert onder meer om te investeren in publieke betrokkenheid en om deelnemers intensiever te betrekken en zo een democratischer proces van kennisontwikkeling te organiseren. Vanuit Amersfoortse ervaring willen we daar graag aan toevoegen dat overheden verder moeten denken dan traditionele samenwerkingsvormen. Niet ‘wij bepalen, zij draaien’, maar: samenwerken aan gedeelde vraagstukken, waarbij inwoners aan het roer staan en eigen initiatief wordt gestimuleerd. Dit leidt tot langdurige betrokkenheid en democratisering van kennis, en daarin zit een belangrijk deel van de toegevoegde waarde van burgerwetenschap.

Meer weten? Neem contact op met Huug Meijer (LinkedIn) of met de inwoners die meewerken aan Meet Je Stad via info@meetjestad.nl.

[1] https://www.rathenau.nl/nl/vitale-kennisecosystemen/eenrichtingsverkeer-wateronderzoek

[2] https://nl.wikipedia.org/wiki/Burgerwetenschap

[3] https://www.meetjestad.net/nl/MeetjeStad

______
Op de hoogte blijven van het SCOREwater project? Schrijf u nu in voor de digitale, Engelstalige nieuwsbrief:  https://scorewater.eu/#sub